در وارسیدن موانع موجود بر سر راه توسعه اقتصادی - اجتماعی در ایران و جوامع مشابه، می توان به زنجیره ای از عوامل درونی و برون ساختاری اشاره كردكه هر یك، به درجات گوناگون در این امر دخیل بوده اند. عده ای، برای نمونه، رشد سریع و شتابان جمعیت را یكی از این عوامل می دانند. شماری دیگر، به نارسائی های بالقوه منابع و عوامل طبیعی اشاره می كنند. و باز محققانی دیگر كه نقش عوامل برون ساختاری را عمده می كنند و از مكاتب گوناگون « وابستگی» سخن می گویند. محققانی دیگر توجه عمده و اساسی را به عوامل دورنی معطول می دارند. تردیدی نیست كه عوامل زیادی ( به غیر از نارسائی عوامل طبیعی ) در توسعه نیافتگی اقتصاد ما نقش داشته و دارند.
درمورد ایران، یكی از مهم ترین موانع توسعه، به نظرمن، عامل فرهنگی است كه سرمنشاء بسیاری از مصائب دیگر ماست. اجازه بدهید برای روشن شدن این نكته، نمونه ای را در نظر بگیرم. یكی از اولین مسائلی كه در اقتصاد با آن مواجه می شویم مقوله محدود بودن منابع و نا محدود بودن نیازها و خواسته های ماست كه كوشش برای استفاده بهینه از این منابع محدود را ضرورت می سازد. این كه به این پرسش اساسی - چگونه با منابع محدود، بیشترین نیازهای مان را برآورد كنیم؟- چگونه و با استفاده از چه ابزارهائی پاسخ می دهیم، سر از نظام های مختلف اقتصادی در می آورد. این پرسش، پرسشی است كه درهمة ادوار به صورت های مختلف با آن روبرو بوده ایم و اهمیت این پرسش، به موقعیت جغرافیائی نیز محدود نمی شود. یعنی ، اقتصاد امریكا و برزیل، نیزهر دو با این پرسش روبرو هستند، به همان گونه كه سوریه و مصر و نپال، اگرچه، هم مقدار منابع موجود در این جوامع فرق می كند و هم گسترای نیازها. به هر جهت،‌ در درس نامه های اقتصاد، از منابع طبیعی و كار وسرمایه سخن می گوئیم ولی، یكی از منابع به راستی محدود، وقت یا زمان است . یعنی اگر شما برای مدتی از زمین بد استفاده كنید می توانید با تدوین سیاست هائی جلوی ضرر را بگیرید وبه همین نحو در پیوند با دیگر منابع. این مسئله فقط در مورد عامل وقت صدق نمی كند. یعنی اگر شما یك روز، یك هفته و یا یك سال را تلف بكنید به هیچ طریقی نمی توانید آن زمان از دست رفته را باز بیابید. البته می توان سرعت كار را بیشتر كرد و یا برای جبران وقت های تلف شده، كمتر خوابید و ساعات طولانی تری كار كرد ولی، زمان از دست رفته، از دست رفته است. با این مقدمه، بیائیم به دور و بر خودمان نگاه كنیم و ببینیم هموطنان گرامی ما با وقت چگونه بر خورد می كنند. كار را به موقع انجام ندادن، به موقع سر قرار حاضر نشدن، كار امروز را به فردا انداختن، انگار به صورت جزئی از فرهنگ وارة ما در آمده است. خوب، وقتی كسی با این عامل به راستی كیمیا این گونه برخورد می كند شما انتظار دارید كه مثلا پول بادآوردة نفت را تلف نكند، یا مثلا به زمین برسد، و یا از ماشین آلات كارخانه ای كه در آن كار می كند محافظت كند! البته این را بگویم كه در این مورد فقط مردم مقصر نیستند. در ادارات و موسسات دولتی هم وضع به همین نحو است. یعنی در بسیاری از موارد كارها به موقع انجام نمی گیرد و با جسارت عرض می كنم جامعه ای كه تفاوت بین ساعت 2 بعد از ظهر و 2 ویك دقیقه بعد از ظهر را نمی داند، بدیهی است كه توسعه نایافته باقی می ماند. البته توجه دارید كه من بیشتر به پی آمدهای این نحوة نگرش است كه كار دارم نه اینكه به راستی این یك دقیقه این همه مهم باشد. ما در ایران، آن چنان در برخورد به زمان لاابالی و مسئولیت ناشناس هستیم كه به راستی در نگاه اول حیرت آور است. البته این خصلت ناپسند در میان ایرانیان ساكن خارج نیز حضوری برجسته دارد. برای نمونه، یك جلسه فرهنگی كه قرار است ساعت 6 بعدازظهر شروع و ساعت 10 شب تمام شود، ساعت 7.5 شروع می شود و تا 1بعد از نیمه شب ادامه می یابد. قرار ملاقاتی در ساعت 5 بعدازظهر، بسیار كم اتفاق می افتد كه قبل از ساعت 6.5 انجام بشود. بازتاب این نگرش در عرصه های اقتصادی چیست؟ گذشته از این كه انجام ندادن به موقع كارها، هزینه های اضافی و زائد در بردارد، برنامه ریزی اقتصادی، نه فقط در سطح مملكتی بلكه حتی درسطح یك بنگاه نیز با موفقیت انجام نمی گیرد. و در همین پیوند، در چند سال گذشته مكرر اتفاق افتاده است كه از غیر ایرانیانی كه دستی در تجارت بین المللی دارند شنیده ام كه یكی از دلایلی كه حاضر نیستند با ایران بیشتر تجارت نمایند،‌ این است كه تجار ایرانی حاضر نیستند در پیوند با زمان تحویل كالا تعهد بسپارند و بعلاوه، تحویل مقدار معینی را بطور ادامه دار و در زمان های مشخص، تضمین كنند.