<$BlogRSDUrl$>

نیاک - یادداشتهای احمدسیف
 

Wednesday, July 16, 2008


شراب سازی درشیراز 


دوست من ملا، حاجی علی اکبر ( ملائی که درسفر همراه من بود) درباره اهمیت ساختن شراب برای خودم تاکید کرد. من متذکر شدم که اولین بار که شراب بنیدازم حتما شراب خوبی نخواهد بود. ولی او ادعای مرا ردکرد.
او گفت، « واقعیت این است که من می خواهم برای خودم شراب بیندازم ولی در خانه خودم نمی توانم این کار را بکنم. چون من یک روحانی مسلمان هستم واگر ازکلیمی ها بخواهم برایم شراب بیندازند که بدتر است، چون این کار، کاردرستی نیست. بعلاوه من خودم درشراب اندازی خیلی خبره هستم. اگر دراینجا شراب بیندازم، حتما شراب خوبی می شود ومن می توانم با یک تیر دونشان بزنم. هم تو و هم من شراب خوبی گیرمان می آید وهیچ آبروریزی هم نمی شود».
پس از کمی دودلی، موافقت کردم. من به دوست روحانی خودم اختیار تام دادم تا برای من انگور بخرد. در واقع همه کارها را به دست او سپردم.
انگوری که برای درست کردن شراب واقعی « خللر» استفاده می شود از باغات انگوری که تا شیراز 4روز راه است برپشت شتر وقاطر می آید. انگور را به دقت درزنبیل های محکمی که به آن لوده می گویند بسته بندی کرده رویش را با برگ و شاخه های بریده می پوشانند تا دست اغیار به آن نرسد.
انگوری که درحوالی شیراز به عمل آمده وارد شهر می شود، چون آن را آبیاری می کنند، کمی آبکی است و شرابی که از آن درست می شود، قابل نگاه داری نیست. باید بلافاصله نوشیده شود و به علت تازگی سردردبدی هم به آدم می دهد.
البته که ما می خواستیم انگور خللر بخریم و نظر به این که خیلی از شیرازی ها برای شراب اندازی متقاضی این انگورها هستند، حاجی علی اکبر معتقد بود که بهتر است یک چاروادار قابل اعتماد با قاطرهایش را با یکی از کسانی که برای من کار می کند به این ماموریت بفرستیم. کارها انجام گرفت و قرار شد که انگوری که حاجی خریده بود همین که به نزدیکی شیراز رسید، از سوی همه خدمه من همراهی شده و مستقیما وارد منزل من بشود. درغیر این صورت، به یقین کس دیگری مداخله کرده و بارهای انگور خللر واقعی را می برد و خدمه هایش هم انگور ها را خالی کرده برای من به اندازه بهایش پول می فرستند با یک پیام مودبانه که او به اشتباه فکر کرده بود که انگورها معتلق به اوست.
من خدمه ارشدم را به این ماموریت فرستادم و خودمان به تهیه و تدارک بقیه امور پرداختیم. یک اطاق بزرگ و خشک کاملا تمیز شد تا خمره ها را در آن بگذاریم. حاجی علی اکبر این خمره ها را بادقت زیاد انتخاب کرده بود و همه هم خمره های قدیمی بودند که در آنها شراب انداخته بودند. درخمره های نو شراب خوب عمل نمی آید. چند تا خمره را رد کردیم چون در آنها قبلا سرکه انداخته بودند و اگر از آنها استفاده می کردیم شراب را خراب می کرد. درون و بیرون هرخمره را با ظرافت زیاد تمیزکرده و بعد برای چند روز گذاشتیمشان در آفتاب که هوایش خالی شده و کاملا خشک شوند. و بعد آنها را گردگیری کرده و سطح درونی هرخمره را با پیه داغ « آب بندی» کردند که هیج منفذی باقی نماند. سپس آنها را به داخل اطاقی که از قبل آماده شده بود، بردیم و به صورت یک خط کنار هم با اندکی فاصله نهادیم. دهانه خمره را هم با یک پارچه بستیم و رویش هم یک کلاهکی گذاشتیم که حدودا یک اینچ ضخامت آن بود و دست بافته. هر خمره حدودا 4 فوت ارتفاع دارد، و شکل اش هم مثل این بود که دو تا قیف را برعکس روی دیگر قراربدهیم، اندازه دور خمره در میانه هم حدودا 7 فوت بود و پیرامون دهانه خمره هم حدودا سه فوت می شد. هر خمره هم گنجایش 140 بطری شراب داشت. من سی تا خمره داشتم و نظر به این که ازهر خمره حدودا به اندازه نصف ظرفیت اش شراب به دست می آید، کل شرابی که به دست خواهد آمد، حدودا دوهزار وصد بطری خواهد بود. از این تعداد، قرار شد که یک سوم، یعنی 700 بطری نصیب حاجی علی اکبر بشود و بقیه هم به مرور از سوی من مصرف خواهد شد.
حاجی به من اخطار داد که درشراب سازی مشکلات زیادی پیش می آید و این تقریبا غیر ممکن است که به خدمه دراین مورد اعتماد کنیم. « شما یا من باید همیشه به واقع حاضر باشیم و فرایند کار را زیر نظر داشته باشیم ودربقیه موارد، دراین اطاق را باید قفل کرده و کلید را پیش خود نگاه بداریم».
درشب 7 اکتبر، یادداشتی به من از یکی از خدمه ها رسید که انگورها را خریده است و حدودا یک ساعت بعد از ساعت 12 شب وارد شهر خواهد شد و ازمن خواست که من به تعداد کافی آدم بفرستم یا مفیدتر، خودم بروم.
من با همه خدمه ها به استثنای دربان راه افتادم، حاجی هم با من بود به عنوان یک شاهد بی نظر که اگر مشکلی پیش بیاید مساعدت کند. خیلی خوب شد که من خودم هم رفتم چون متوجه شدم که خدمه ارشد مرا با 35 قاطر بار انگور به خانه یکی از بزرگان شیراز هدایت کرده بودند. خوشبختانه خیابان ها خلوت بود و تعداد خدمه های من بسیار بیشتر از 2 تنی بودند که چاروادارها را تهدید کرده بودند تا سرانجام من با موفقیت به همراه 35 قاطر بارانگور به درخانه خودم رسیدم.
در این جا با دو مردی که از سوی اداره گمرک آمده بودند روبرو شدم که گفتند همه انگورها باید به گمرک خانه برده شودو از من رشوه خواسته بودند. من رشوه ندادم ولی به پیشنهاد حاجی به آنها گفتم که اگرقرار است که برای این 35 باز انگور عوارضی پرداخت شود، من آن عوارض را خواهم پرداخت. وقتی این را گفتم آنها هم غرولند کنان راهشان را کشیده و رفتند.
بعد از کمی کار، 70 باز انگوروارد حیاط خانه شد. باید آن را وزن می کردم که خودش فرایند وقت گیری بود. وزن کل 1200 من تبریز یا بطور خلاصه، 8400 پوند انگور خالص بود. انگورها کاملا رسیده بودند و صدمه ندیده که آنها را خیلی منظم دربارها چیده و رویشان را با شاخه و برگ پوشانده بودند.
از انیجا دیگر فرایند شراب سازی ما آغاز شد. با زنبیل انگورها را دریک طشت گلی خالی کردیم. آنها را به زیر پا له کردند و بعد آنها را به همراه آب انگور و خود انگور با پوست در خمره ها خالی کردیم. هرخمره ای که تا یک هشتم به دهانه پر شد، با پارچه ای دهانه خمره را بستیم و سرپوش را رویش قراردادیم وبعد خمره را گذاشتیم تا انگورها مخمر بشوند. خرد کردن همه انگورها به زیر پا ، تقریبا 48 ساعت طول کشید ووقتی که این کار تمام شد من از ته دل خوشحال شدم. درهمه موارد یا من حاضر بودم یا حاجی که کارهای دقیقا همان طوری که باید انجام بگیرد و هیچ گونه آبی به هیج شکل وصورتی وارد خمره ها نشود. حتی اگر کمی آب هم در این مرحله اضافه شود، شراب را خراب می کند. همه خوشه های انگور را از سبدش به دقت در آوردیم، انگورهای نارس یا پوسیده را که زیاد نبود کنار گذاشتیم وبعد از این که خوشه را خوب چک کردیم، بعد آن را به زیرپای پا انداز قرار می دادیم. وقتی هربخش از انگورها بطور کامل درزیر پا خرد شده بود، به دقت وارسی می کردیم که انگور خردنشده در آن نباشد. آن چه را که پیدا می کردیم با دست آنها را خرد می کردیم و انگورهای خردشده را در خمره ها می ریختیم.
انگور خللر عموما سفید رنگ است و به ندرت انگور خللر سیاه یافت می شود. این انگورها که در دامنه کوه به عمل می آید، را نمی توان آبیاری کرد درنتیجه، برای شراب سازی بسیار مناسب اند. احتمالا هیچ شراب دیگری که درا ین هوای گرم شیراز درست شود را نمی توان بیش از یک سال نگاه داشت. ولی شرابی که از انگور خللر ساخته می شود هیچ وقت خراب نمی شود. انگور خللر کاملا مدور و هم اندازه یک تیله بزرگ است و بعید است که آنها را با نوع دیگری بشود عوضی گرفت. برای خوردن به صورت خام زیاد مطبوع نیست چون علاوه بر پوست کلفت تعداد زیادی هسته هم دارد.
سرانجام پس از این که همه انگورها را فشرده و خرد کردیم و آنها را در خمره ها قراردادیم، اطاق را خوب تمیز کرده و درش را هم قفل کردیم. فرایند مخمر شدن به زودی آغاز شد و از خمره هائی که در اول پر کرده بودیم، صدای ترق وتروق ریزی می آمد.
دراین مرحله حاجی سه تا پیستون چوبی درست کرد. هرکدام شبیه به چیزی بود که رختشوران به آن عصای مسین می گویند که دریک سرش چهارتیغه نازک ازتخته وجود داشت که به صورت یک زاویه قائمه به پیستون وصل بودند و طولشان 6 اینچ و عرض شان هم 2 اینچ بود. کار این پیستون ها به هم زدن مخلوط داخل خمره ها بود، یعنی قاطی کردن پوست و ساقه و آب انگور.
وقتی 56 ساعت پس از شروع فرایند به اطاق شراب سازی رفتیم، 6 تا خمره اول به اندازه کافی آماده شده بودند تا کارهای بعدی را شروع کنیم. انگور و پوست آن درسطح خمره باقی مانده و به صورت یک کیک جمع وجوردرآمده بود که در سطح آب انگوری که در حال مخمرشدن بود غوطه می خورد و تقریبا به سرپوش می رسید. از دیگر خمره ها هم صدای وزووز می آمدکه علت اش البته حباب های متعدد کوچکی بود که ایجاد شده و الان هم می ترکیدند و درجه حرارت اطاق با حرارتی که کل این ماجرا ایجاد می کرد به مقدار زیادی بالارفته بود.
حاجی توجه مرا به این نکته جلب کرده که خمره ها داشتند داغ می شدند که وضعیت بسیار رضایت بخشی بود و نشان می داد که فرایند مخمر سازی به خوبی داشت انجام می گرفت. با پیستونی که درست کرده بود، در4 خمره اول آن شبه کیک را که برروی خمره درست شده بود ترکاند و شروع کرد به هم زدن، که گاز زیادی از آن به هوا رفت. چیزی نگذشت که پیستون را با دو دست گرفته و شروع به هم زدن مایع درون خمره کرد. با پارچه سرشان را بست و سرپوش را گذاشت و در اطاق هم قفل شد.
درطول 4 ساعت همین کار باید برروی 4 خمره اولیه و 11 خمره دیگر هم انجام می گرفت. بعد سه ساعت دیگر، باز باید به این اطاق سر می زدیم و این سرزدن ها باید بیشتر و با فاصله کمتری انجام می گرفت. توجه زیادی لازم بود چون همین که درجه حرارت اطاق به خاطر این مخمرشدن ها بیشتر می شد، همین حرارت بیشتر فرایند مخمر شدن را هم تشدید می کرد. دربعضی از خمره ها، این فرایند خیلی شدید بود و از این خمره ها، حاجی علی اکبر سرپوش را کنار گذاشت و همان پارچه باقی ماند. حاجی دو تا ا زخدمه های مرا هم با خود داشت و هروقت که سر خمره ای را باز می کردند و می دیدند که هنوز انگور خرد نشده ای هست که از زیر پا دررفته بودند، آن ها را با دست خرد می کردند.
من قرار گذاشته بودم که وقتی شراب درست شد، آن را طبق قراری که گذاشته بودیم بین خودمان تقسیم کنیم ولی الان حاجی علی اکبر از من خواسته بود که تصمیم ام را بگیرم که می خواهم شرابم چگونه باشد، خیلی میوه ای، شربتی، خشک ، یا خیلی خشک. اگرچه تا کنون شیوه اداره خمره ها یک سان بود ولی از این ببعد بسته به نوع شرابی که می خواستیم داشته باشیم، باید به شیوه متفاوتی آنها را اداره کرد.
حاجی به من گفت که اگر می خواهم این شراب را بلافاصله، یعنی بعداز تابستان آینده، بنوشم، شراب خشک بهترین نوع است ولی اگر می خواهم شراب را برای آینده نگاه بدارم که نوع میوه ای اش مناسب تر است.
حالا دیگر روی خمره ها علامت گذاری هم کرده بودیم و از خمره هائی که می خواستیم شرابش خیلی میوه ای باشد، پوست و تفاله را درمی آوردیم و به عوض آنها را در خمره هائی که می خواستیم شراب اش گس تر باشد، اضافه می کردیم. برای خمره هائی که می خواستیم شرابط میوه ای تر باشد، فقط ساقه انگور را درآورده و به دور می انداختیم و برای شراب خشک هم کار خاصی نمی کردیم. دررروز بیست و یکم، پوست و ساقه را درآوردیم و تا این لحظه، فرایند مخمر سازی دیگر به پایان رسیده بود.
درپنجمین روز کار، حاجی شروع کرد به خمره ها را کج کردن، و خارج کردن انگورهای نارس و ساقه ها از کیک روی مایع که همیشه ایجاد می شود، ولی هرروزه نازک تر می شود. بعد شروع کرد با دست و انگشتهایش مایه شراب را هم زدن که پیشتر با پیستون مخلوط کرده بود. دستش را تا آنجا که می رفت در خمره فرو کرد و شروع کرد به دیواره خمره دست کشیدن و تعداد دفعاتی که محتوی خمره را هم زد را شمرد. همین که هم می زد به صدای بلند هم هم زدن را شماره می کرد و 4 نفری که به او در این کار کمک می کردند هم همین کار را می کردند. وقتی به شماره صد رسیدند، همه شان هم زدن را متوقف کردند. درابتدا، این را روزی یک بار و بعد روزی دو بار انجام می دادندووقتی که فرایند مخمرشدن به آخر رسید، باز فقط روزی یک بار این هم زدن انجام می گرفت.
این به واقع کار دشواری بود و حاجی با منتهای جدیت آن را انجام می داد و هیچ گاه از زیر بارش در نرفت. من به مقدار زیادی تعجب کرده بودم که چگونه یک ملا دارد شراب سازی می کند و به یک آدم « بی دینی» مثل من تازه یاد می دهد که چگونه شراب بیندازم.
تقریبا پس از روز 24 شراب برای صاف شدن ازپوست و تفاله های دیگر آماده بود.
شراب های شیرین از این پوست وتفاله ندارند چون پوست و تفاله را به خمره ای که شراب خیلی خشک در آن بود منتقل کرده بودیم. ساقه ها نیز درهمه خمره ها در فرایند مخلوط کردن و هم زدنها رفته رفته به درآمده و به دور ریخته شدند. این ها و همه انگورهای نارس و پوست که هرروز از خمره ها به درمی آمد را دریک خمره دیگر ریخته و منتظر عرق کشی از آن ها بودیم. شراب چند تا خمره را صاف کردیم، یعنی با قراردادن یک کیسه دردرون آن که به بدنه خمره محکم شده بود چیزی هم شبیه به یک شیر درته آن گذاشته بودم. وبعد آنها را در قرابه های مهروموم شده قراردادیم. حاجی البته شدیدا مراراهنمائی می کرد که برای شرابی که می خواهم بماند باید به شیوه دیگری عمل کنم و به من اطمینان خاطر می داد که شیوه ای که او می گوید بهتر است. من همان طور که او گفت عمل کردم و محتویات هرخمره را در یک زنبیل خالی کردم تا از هر ناخالصی، مثل پوست و هسته، پاک شود مایع به دست آمده را که به شکل و رنگ سوپ نخود فرنگی بود دوباره در خمره ها ریختیم و تا یک اینچ مانده به لبه آن و بعد سرش را با یک پارچه خیلی محکم بستیم و بعد سرپوش رارویش گذاشته و دوروبرش را با ترکیبی از کاه و گل، گل گرفتیم.
بعد از 24 ساعت، این کاه گل خشک شد و شراب سازی ما هم به پایان رسید.
من ده تا خمره شراب از صافی نگذشته داشتم که از این مقدار حدودا یک دوازدهمش رسوب است و هر خمره هم 40 من تبریز وزن دارند. درنتیجه، من 400 من شراب داشتم یا 1400 باطری که از این تعداد یک دوازدهم یک صد باطری را باید کسر کنم. 1300 باطری برای من باقی می ماند که برای مصرف سه سال من کافی است. علاوه براین، من صد بطری شراب صاف شده هم دارم که درحال حاضر قابل نوشیدن است.
درکل، 1400 بطری شراب که سهم من بود، به این قرار برای من هزینه دربرداشت، همه ارقام به قران است:
سی خمره، 5 قران هرکدام 150
20 بار انگور 750
هزینه حمل انگور 60
هزینه کارگران 100
کسر می شود فروش تفاله برای عرق گیری 50
کسر می شودفروش خمره ها 140
کل هزینه 870
به این ترتیب، هر بطری شراب برای من تنها 5.5 پنس درآمده است یعنی، تقریبا 5 قران برای 8 بطری شراب.
بقیه دارد....



Comments:
با سلام و سپاس
اگر ممکن است مشخصات انگلیسی کتاب مورد بحث را هم بنویسید. من خیلی علاقمندم که متن اصلی آن را هم بخوانم.
با سپاس فراوان
نوش
یولداش
 
میشود لینک دانلود این کتاب رو قرار بدید؟(ترجمه شده)
 
Post a Comment
 
Weblog Commenting and Trackback by HaloScan.com

This page is powered by Blogger. Isn't yours?