ایران قدیم....
دکتر ویلز یک طبیب انگلیسی است که در سالهای 1866-1881 در مناطق گوناگون ایران زیسته و طبابت کرده است. تجربه زندگی اش را در این سالها نوشته و در1893 در لندن منتشر کرده است: درسرزمین شیرو خورشید یا ایران مدرن، عنوان کتاب اوست که یک فصل آن را برای شما ترجمه کرده ام. ا.س.

فصل هفدهم
اصفهان
هزینه زندگی درایران بسیار پائین است و برای این که ازهزینه واقعی اطلاعاتی به دست بدهم می توانم بگویم که من با 500 لیره درسال دراصفهان می توانستم این هزینه ها را بپردازم.
یک آشپز 50 قران ماهانه
یک پیشخدمت 40 قران ماهانه
یک دستیار پیشخدمت 25 قران ماهانه
یک فراش 25 قران ماهانه
یک ظرفشور 20 قران ماهانه
یک پسربچه 15 قران ماهانه
یک میرآخور 30 قران ماهانه
یک میرآخور 20 قران ماهانه
زنی که لباس می شوید 25 قران ماهانه
یک دستیارلباس شور 15 قران ماهانه
جمع 265 قران حدودا ده لیره
غذا ولباس این خدمتکاران به عهده خودشان بود فقط غذاهای اضافی منزل مرا مصرف می کردند. درخانه من، 14 لیره هم هزینه تنباکو بود که بطور متوسط ماهی 8 قران می شود. یک یک صبحانه مفصل شامل 3 یا 4 غذای مختلف درساعت 12 صرف می شد و صبح پس از بیداری، چای و غذای سبک بود. درساعت 8 شب شام شامل 4 نوع غذا به اضافه دسر سرو می شد. روزها قبل از اسب سواری، حدودا ساعت 4 بعدازظهر هم چای و کیک می خوردم.
کل هزینه من، زنم و دوبچه و نرس انگلیسی، هزینه نگهداری 5 اسب، کرایه خانه ما، حقوق خدمتکاران حدودا ماهی 35 لیره می شد. البته حقوق نرس انگلیسی و هم چنین بهای شراب ها و غذاهای کنسروی اروپائی را دراین رقم منظور نکرده ام. البته بگویم که به غیر اززمانی که آدم به سفر می رود و یا غذا به دشواری گیر می آید و یا غذای خوب کم است، غذاهای کنسروی اصلا مورد نیاز نیست.
به تجربه من، هزینه زندگی دراصفهان، تهران و تبریز شبیه یک دیگر است. درهمدان و کرمانشاه قیمت ها بسیار کمتر بود ولی الان فکر می کنم مثل یک دیگر شده اند.
همان گونه که درجای دیگر گفته ام هیچ اروپائی خودش به بازار نمی رود. برای این که از یک مغازه دار ایرانی تخفیف بگیری هم چانه زدن لازم است و هم اتلاف وقت و تصورات شان از ثروتمندی اروپائی ها آن چنان اغراق آمیز است که به سختی یک اروپائی می تواند با اینها معامله کند.
لیست قیمت ها دراصفهان در 1882
برنج من شاه ( حدودا 6.5 کیلو) 2 قران
گوشت گوسفند، من شاه 2 قران
گوشت گاو، من شاه 1.5 قران
مرغ، عدد 0.75 تا یک قران
جوجه، عدد 0.33 قران
کبک، عدد 0.5 قران
تخم مرغ ( 40 تا 60 عدد) 1 قران
کره، من شاه 5 قران
قهوه، پوند( تقریبا نیم کیلو) 1 قران
تنباکو، من شاه 4 تا 12 قران
سیب زمینی، من شاه 0.5 تا 2 قران
هیزم، بار ( حدودا 130 کیلو) 2.5 قران
قند، پوند 0.75- 1 قران
ذغال الک شده، من شاه 0.5 تا 1 قران
ذغال الک نشده، من شاه 0.25 تا 0.5 قران
انگور، من شاه 0.35 تا 0.75 قران
شمع، من شاه 4 قران
نان، من شاه 1- 1.5 قران
ازاصفهانی ها و تهرانی ها انتظار صداقت نمی توان داشت ولی شیرازی ها بسیار قابل اعتمادند. یک عادت خاصی دراصفهان وجود دارد که احتمالا ریشه اش قواعد مذهبی است. مردی می رود به سراغ تاجر وقراری می گذارد. صبح روز بعد « دبه » در می آورد و می کوشد به تعهداتش عمل نکند و خیلی خونسرد می گوید « مغبون شدم» و درنتیجه، معامله باطل است . برای کاستن از قیمت توافق شده و یا وقتی قیمت محصول متغیر است ، مثل تریاک و برای بهره گرفتن از بالا وپائین رفتن قیمت دربازار، این کار بسیار متداول است. به همین دلیل، همه قراردادها باید کتبی باشد و دراصفهان هم برای کاستن از احتمال بهرزدن معامله پرداخت یک بیعانه مفید خواهد بود.
تفاوت بین خرده فروشی و عمده فروشی بسیار چشمگیر است و خرده فروشان هم کم اتفاق می افتد که به سودی کمتر از 20 درصد راضی باشند. نرخ بهره معمولی دربازار 12 درصد است و یا 1 درصد هرماه نرخ بهره ساده. اغلب و تقریبا همه معاملات تجاری نسیه انجام می گیرد و تخفیف برای خرید نقدی یا یک قیمت متفاوت برای پرداخت نقدی یک استثناست.به واقع معامله نسیه آن قدر متداول است که قیمت یک شیئی را با طول ماه مشخص می کنند. یعنی در مورد قند ممکن است قیمت یک من شاه، یک تومان باشد بطور نسیه برای 4 ماه یا وقتی قیمت ها نزول می کند، برای هیجده ماه . قیمت ها معمولا با 4 یا 18 اعلام می شوند. یعنی برای چه مدت می توان نسیه معامله کرد. بخش عمده ای از معاملات عمده فروشی از طریق دلالان انجام می گیرد که به صورت تاجران سیار عمل کرده بادریافت حق کمیسیون معمولا از هر دوطرف سفارش می گیرند. دربین دلالان تعداد ناچیزی آدمهای صادق می توان یافت ولی آدمهای صادق اساسا استثنا هستند تا قاعده.
درمیان نژاد ایرانی ها، تاجران ازبقیه متعصب تر و خسیس تر اند. تنها وقتی که از کار بازنشسته می شوند فرصتی برای خودنمائی پیدا می کنند. هرگونه ظنی درباره ثروت باعث می شود تا توجه قدرتمندان جلب شده و زیاده خواهی نمایند.
همه اختلافات بین تجار با مراجعه به مجتهد یا معلمان قوانین مذهبی رفع می شوند. هیچ هزینه ای علنا برای محضر پرداخت نمی شود ولی رشوه های کلان اغلب بکار برده می شود. با توافق طرفین مشکلات به حکم ارایه می شود و مجلسی از تجار که ازسوی شاکی و متهم انتخاب شده اند درمنزل ملائی جمع می شوند. آنهائی که به عنوان حکم کار می کنند مشکل را با رضایت طرفین حل می کنند. اغلب یک قضاوت قاطع به نفع یا علیه متهم و شاکی نمی شود. تقریبا همیشه مصالحه انجام می گیرد. موارد بی عدالتی علنی خیلی نادر است ولی وقتی چنین می شود، تجار تصمیم می گیرند دیگر سراغ آن قاضی نروند مگر این که تصمیم غیر رضایت بخش را بازنگری کند. به تهران اعتراض می کنند و اگرقاضی کله شقی کند، معمولا برکنار می شود.
چون هر دوطرف رشوه می دهند، به عنوان یک قاعده قضاوت منصفانه می شود.

بقیه دارد....